Mercan Resifleri Nedir ve Neden Tehlikede?

Mercan resifleri, farklı bitki ve hayvan türlerine ev sahipliği yapan özel bir doğal ortamdır. Bu resifler, çeşitli mercan türlerinden oluşur ve en küçük alglerden birçok balık ve omurgasız canlıya kadar pek çok canlıya barınak sağlar. Ayrıca, deniz kaplumbağaları ve köpek balıkları için de sığınak, besin kaynağı ve üreme alanı işlevi görür. Ancak dünyadaki mercan resiflerinin çoğu; kirlilik, sürdürülemez balıkçılık uygulamaları, hastalık, küresel iklim değişikliği, gemilerin karaya oturması ve diğer etkiler nedeniyle yok oldu veya ciddi bir şekilde hasar gördü. Bu sebeplerden dolayı mercan resifleri, ciddi tehditlerle karşı karşıyadır. 

Mercan Resiflerinin Tanımı ve Özellikleri

“Mercan resifleri nedir?” sorusuna yanıt vermek gerekirse, bu yapılar, mercan adı verilen kolonileşmiş deniz omurgasızlarının iskeletlerinden oluşan büyük su altı yapılarıdır. Resifleri oluşturan mercan türleri, yumuşak ve kese benzeri gövdelerini koruyan sert ve dayanıklı bir dış iskelet oluşturmak için deniz suyundan kalsiyum karbonat çıkarırlar. Bu tür mercanlar, hermatipik veya "sert" mercanlar olarak bilinir.

Resif yapımında yer almayan diğer mercan türleri ise "yumuşak" mercanlar olarak bilinir. Bu mercanlar, genellikle bitkilere ve ağaçlara benzeyen esnek organizmalardır. Deniz yelpazeleri ve deniz kırbaçları gibi türleri içerirler.

Mercan resiflerinin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• 25 metreyi aşmayan derinliklerde oluşurlar.

• 20 ila 28 santigrat derece arasında sıcak suya ihtiyaç duyarlar.

• Güneş ışığının nüfuz etmesine izin veren berrak suda daha hızlı büyürler.

• Ekvatorun 30° kuzeyi ile 30° güneyinde bulunurlar.

• Renkleri sarıdan parlak kırmızıya kadar değişir. 

• Milyonlarca yıl yaşayabilirler.

Mercan Nedir?

“Mercan nedir?” sorusuna cevap vermeden önce, “Resif ne demek?” konusunda bilgilendirme yapalım. Resif, okyanus yüzeyinde veya yakınında bulunan bir malzeme sırtıdır ve doğal olarak oluşabilir. Doğal resifler, kayalardan veya mercan adı verilen küçük hayvanların iskeletlerinden oluşur.

“Resif nedir?” sorusunu yanıtladıktan sonra, “Mercan ne demek?” sorusuna geçebiliriz. Çoğu insanın aklına mercan denildiğinde berrak, sıcak tropik denizler ve rengarenk balıklarla dolu resifler gelir. Ancak resifleri oluşturan taşlı, sığ su mercanları, yalnızca bir mercan türüdür.

Mercanın anlamı, polip adı verilen ve koloniler oluşturabilen küçük, mini anemon benzeri hayvanlardır. Bu polipler bir araya gelerek ortak bir iskelet oluşturur. Peki, mercanların özellikleri nelerdir? Mercanlar, katıyken taş formunda ve deniz dibinde bitki gibidir. Denizin dibinde rengarenk bir çiçek bahçesini andırırken, suyun yukarısına çıktıklarında ise toprak gibi görünürler.

“Mercan nerede yetişir?” diye merak ediyorsanız, mercanlar az miktarda besin sağlayan okyanus sularında gelişirler. Birçok kişi, “Tatlı suda mercan yetişir mi?” diye de sorabilir. Ancak, mercanlar tatlı suda yetişemezler.

“Mercan ne işe yarar?” sorusuna gelince, mercanlar okyanusun akciğerleri olarak tanımlanabilir. Balıklara ev sahipliği yapar ve üreme ile beslenme dönemlerinde balıklar ve insanlar için geçim kaynağı olur.

Mercanların Anatomisi ve Çeşitleri

“Mercan anlamı nedir?” konusunu anlattıktan sonra, mercan canlısı anatomisine değinelim. Mercanlar; iskeletlere, polip yapılara ve dokunaçlara, ağız ve mide boşluğuna, canlı renklere ve benzersiz şekillere sahiptir. 

Deniz mercanı benzersiz formları ve yapılarıyla çok çeşitlidir. Mercan çeşitleri, yumuşak mercanlar, boynuzsu mercanlar, dikenli mercanlar ve gerçek mercanlar olarak sıralanabilir. 

Mercan Resiflerinin Oluşumu

“Mercan resifi nedir?” konusunu açıkladıktan sonra, “Mercan nasıl ürer?” sorusunu cevaplayalım. Mercan resifleri, serbestçe yüzen mercan larvalarının adaların veya kıtaların kenarları boyunca su altındaki kayalara veya diğer sert yüzeylere tutunmasıyla oluşmaya başlar. Peki, mercan resifleri nerede bulunur? Mercan resifleri, 30 derece güney ile 30 derece kuzey enlemleri arasında, sıcaklığı yıl boyunca 20-28 olan tropik sularda bulunur. 

Mercan Resiflerinin Ekolojik Önemi

Mercan kayalıkları, su altındaki yaşam  için önemli bir ekosistem oluşturuyor. Deniz ekosistemine ve biyoçeşitliliğe katkıları da vardır. Bunların yanında kıyısı olduğu bölgenin hem ekonomisine hem de kültürel gelişimine destekleri bulunur. 

Deniz Ekosistemindeki Rolü

Mercan resifleri dünya ekosisteminin önemli bir parçasıdır. Su türlerine yaşam alanı, beslenme, yumurtlama ve üreme alanları sağlar. Kıyı altyapısının korunması ve fırtına, tsunami, sel ve erozyondan kaynaklanan can kayıplarını önler. Hastalıkların ve diğer sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılabilecek yeni ilaçlara da kaynak sağlar.

Biyoçeşitliliğe Katkısı

Mercanların oluşturduğu habitatlarda bulunan yaşam çeşitliliği nedeniyle resifler sıklıkla "denizlerin yağmur ormanları" olarak adlandırılır. Okyanus balıklarının yaklaşık %25'i sağlıklı mercan resiflerine bağımlıdır. Balıklar ve diğer organizmalar mercanların oluşturduğu birçok girinti ve çıkıntılı alanda barınır, yiyecek bulur, ürer ve yavrularını büyütürler. 

Ekonomik ve Kültürel Önemi

Sağlıklı mercanlar, minik planktonlardan denizdeki en büyük hayvanlara kadar okyanusların besin zincirinin temelini oluşturur. Mercan resifleri ekonomi için de önemlidir. Sağlıklı mercan kayalıkları balıkçılık ve turizme katkıda bulunur, milyonlarca iş sağlar ve dünya ekonomisine katkıda bulunur. 

Mercan Resiflerini Tehdit Eden Faktörler

Mercan resiflerini tehdit eden ciddi faktörler vardır. En başta küresel olarak yaşanan iklim değişikliği ve sıcaklık artışları bulunur. Ayrıca okyanusların asitlenmesi ve denizlerde oluşan kirlilik ile aşırı derecede yapılan balıkçılık, mercan resiflerinin hayatını etkileyen önemli faktörlerdir. 

İklim Değişikliği ve Sıcaklık Artışı

İklim değişikliği mercan resif ekosistemlerini önemli ölçüde etkiliyor. Yaşanan iklim değişikliği de okyanusların fazla ısınmasına, deniz seviyesinin yükselmesine, yağışlarda dengesizlik yaşanmasına, okyanus akıntılarının değişmesine neden oluyor. 

Okyanus Asitlenmesi

İnsan faaliyetlerinden kaynaklı artan sera gazları, iklim değişikliğine ve okyanus asitlenmesine neden olur. Mercanların sağlıklı bir şekilde büyümesi için uygun miktarda aragonit doygunluğuna ihtiyaç vardır ve bu durum okyanus asitlenmesi nedeniyle küresel olarak azalır.

Kirlilik ve Aşırı Balıkçılık

Denize atılan plastik torba, şişe veya atık gibi çöpler, mercanlara takılarak fotosentez için gereken güneş ışığını engeller. Aynı zamanda kirlilik, resif organizmalarını öldürür ve mercan bitkisi kırılarak zarar görür. Bunun dışında aşırı balıkçılık sadece yakalanan balıkları değil, bir bütün olarak mercan ekosistemini de etkiliyor. Büyük yırtıcı balıklar avlandığında ise, balıkçılar daha küçük otçul türlere yönelir ve resifler tamamen etkilenir.

Mercan Resiflerinin Korunması ve Sürdürülebilirliği

Mercan resiflerinin korunması ve sürdürülebilirliğini sağlamak elbette mümkündür. Bunun için birçok çalışma, faaliyet ve girişim vardır. Öncelikle bunun için koruma çabalarını ve mevzuat detayları hakkında bilgi edinilmelidir. Ayrıca mercanları yeniden canlandırma ve restorasyon gibi çalışmalara önem verilmelidir. Sadece bireysel değil aynı zamanda toplumsal olarak da yapılacak katkılar için çaba sarf edilmelidir. 

Koruma Çabaları ve Mevzuat

Mercan resiflerini koruma çabalarına istinaden çıkarılan yasa, mercan resif ekosistemlerinin akıllıca yönetimini ve sürdürülebilir kullanımını teşvik eder. Mercan resif ekosistemlerinin durumu ve onlara yönelik tehditler hakkında sağlam bilimsel bilgiler geliştirir. Mercan resiflerinin korunmasına yardımcı olmak için yerel topluluklara ve sivil toplum kuruluşlarına mali kaynak sağlar. 

Yeniden Canlandırma ve Restorasyon

Dünyanın mercan resiflerini kurtarmak ve restore etmek, yerelden küresel düzeye kadar uzanan çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Bu yönde yapılan çalışmalar, mercan kayalığı ekosistemlerine yönelik ana tehditler olan iklim değişikliği, aşırı balıkçılığın etkileri ve karadan kaynaklı kirlilik oluşumlarını azaltmaya yönelik bir çerçeve çiziyor.

Bireysel ve Toplumsal Katkılar

Mercan resiflerinin korunmasına yönelik bireysel ve toplumsal katkılarla destek vermek de mümkündür. Buna örnek olarak, enerji tüketiminin azaltılması, toplu taşıma kullanılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi seçenekler arasındadır Aynı zamanda çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi, tek kullanımlık plastik tüketiminin azaltılması gibi büyük fark yaratacak çalışmalarla katkı sağlanabilir. 

Mercan Dostu Güneş Kremleri 

Bazı güneş kremi bileşenleri mercan resifleri için önemli bir tehlike oluşturmaktadır. Bu sorun, endişe vericidir ve her yıl yaklaşık 14.000 ton güneş kremi okyanuslara karışmaktadır. Hangi bileşenlerden kaçınılması gerektiğini anlayarak ve alternatifler arayarak, bu hayati ekosistemleri korumak elbette mümkündür. 

Önerilen güneş kremi bileşenleri biyolojik olarak parçalanabilen, mineral bazlı yapıya sahip olmalıdır. Celenes by Sweden güneş kremleri, içeriğinde bulunan mineraller sayesinde resiflere karşı güvenli ve çevre dostu ürünler sunuyor. 

Türkiye’de Mercan Resifi Var mı?

Mercan resiflerinin varlığı turizm açısından oldukça önemlidir. Ülkemizde mercan resifleri Akdeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Çoğunlukla bu mükemmellikleri Antalya’nın Kaş ilçesi ile Fethiye bölgeleri arasında görmeniz mümkündür. Burada bulunan mercan resifleri, kıyıdaki saçaklı resiflerle birlikte Türkiye'nin en büyük set resifine ev sahipliği yapar. 

Mercan Resiflerindeki Canlı Çeşitliliği Su Ekosistemleri İçin Neden Önemlidir?

4.000'den fazla balık türü de dahil olmak üzere tüm deniz yaşamının tahminen %25'i, yaşam döngülerinin bir noktasında mercan resiflerine bağımlıdır. Sağlıklı mercan resifleri, ticari olarak toplanan balık türleri de dahil olmak üzere 1 milyondan fazla suda yaşayan canlılar için yaşama, beslenme ve üreme alanı gibi olanakları sağlar. 

Mercanlar Yok Olursa Ne Olur?

Mercanlar yok olursa resifler de ölür ve aşınır. Bu durum da deniz yaşamının üreme ve beslenme alanlarını yok edecektir. Orfoz balığı ve istiridye gibi korunma için mercanlara ihtiyaç duyan hayvanlar da olumsuz etkilenecektir. 

Dünyanın En Büyük Mercan Resifleri Nerededir?

Dünyanın en büyük mercan resifi, yaklaşık 344.468 km² bir alan üzerinde 2.300 km boyunca uzanan Büyük Bariyer Resifi, Avustralya'nın Queensland kıyılarında, Mercan Denizi'nde yer almaktadır.

Mercan Çıkarmak Yasak mı?

Hem özel hem de korunan alanlardan mercan toplayarak deniz yaşamına ve etraflarındaki diğer yaşam formlarına zarar vermesi sebebiyle mercan çıkarmak yasaktır. 

Mercan Resifleri Neden Yok Oluyor?

Mercan resiflerindeki küresel düşüşün en temel sebebi, iklim değişikliğidir. Ayrıca kirlilik, aşırı balıkçılık, okyanus asitlenmesi, sıcaklık artışı gibi ciddi sebepleri vardır. 

Mercan Resiflerinin Doğa için Önemi Nedir?

Mercan resiflerinin doğaya birçok faydası vardır. Besin ağlarını destekler ve birçok deniz organizması için habitat konumundadır. Aynı zamanda kıyıları fırtınadan, erozyondan koruyan doğal bariyer görevi görür, iklim değişikliğinin etkilerini azaltır, yerel yönetimleri destekler, yeni ilaçlara ve biyokimyasallar için kaynak oluşturur.